Waarom we zo graag 'erbij willen horen' (en dat een slecht idee is)

Waarom geven we toe aan groepsdruk, zelfs als we weten dat iets niet klopt? Een nieuwe studie van Harvard laat zien dat onze drang om erbij te horen diep in onze hersenen verankerd zit. Dat klinkt onschuldig, maar kan verregaande gevolgen hebben, van creatieve stilstand tot groepsgeweld.

Al sinds de oertijd is het onze beste overlevingsstrategie: bij de groep blijven. Alleen ben je kwetsbaar, samen ben je sterk. Maar volgens nieuw onderzoek van Harvard University’s Uchida Lab gaat die drang veel verder dan een handige evolutionaire gewoonte. We zijn neurologisch geprogrammeerd om ons aan te passen. Oftewel: om te conformeren.

Volgens de onderzoekers begint dat al zodra we geboren worden. We zijn hulpeloos en afhankelijk en leren razendsnel hoe we ons moeten gedragen om aandacht, liefde en eten te krijgen. "We leren hoe we ons moeten conformeren, omdat onze overleving ervan afhangt", concluderen de onderzoekers.

Die aanpassingsdrang blijft ons hele leven bestaan. Een studie uit 2024 liet zien dat schoolgaande jongeren die zich verbonden voelen met hun klas of school, ook op latere leeftijd mentaal gezonder blijven. Maar de keerzijde van conformeren wordt steeds zichtbaarder.

Conformiteitsbias is de neiging om je mening, gedrag of keuzes aan te passen aan de meerderheid, simpelweg omdat je erbij wilt horen. De voordelen zijn duidelijk: veiligheid, acceptatie en toegang tot een groep. Maar de nadelen zijn dat je soms tegen je eigen waarden ingaat, je creativiteit verliest of zelfs bijdraagt aan onrecht.

Het klassieke voorbeeld is het beroemde Asch-experiment uit 1951. Proefpersonen werden in een groep gezet waarin anderen, die in het complot zaten, expres foute antwoorden gaven op simpele vragen. Opvallend veel mensen gaven, onder druk van de groep, ook het verkeerde antwoord. Zelfs als het overduidelijk fout was.

Tegenwoordig speelt die groepsdruk zich niet alleen in klaslokalen of vergaderruimtes af, maar ook op sociale media. Een studie van de Universiteit Utrecht uit maart 2025 laat zien hoe mensen op platforms als Instagram en X zich positief voordoen, omdat ze zich willen aanpassen aan wat ‘hoort’. Zelfs politieke meningen blijken vooral voort te komen uit groepsidentiteit en emoties, niet uit feiten of inhoud.

In het ergste geval leidt conformisme tot destructief gedrag. Denk aan groepsgeweld, uitsluiting of zelfs genocide. Recentelijk zijn in de VS en Canada meerdere gevallen van ‘swarming’ opgedoken: groepsaanvallen door tieners op willekeurige slachtoffers. Jongeren blijken extreem vatbaar voor de behoefte aan acceptatie, ook als dat ten koste gaat van moreel besef.

De onderzoekers benadrukken dat het belangrijk is je eigen waarden te blijven volgen. Erbij horen is een diep menselijke behoefte, maar zoals de wetenschappers schrijven: “We hoeven de prijs van conformiteit niet altijd te betalen.”

Bron: Psychology Today