Onderzoek toont aan: AI maakt ons nu al eenzaam

Velen van ons brengen een aanzienlijk deel van de werkdag achter een scherm door. En nu met de opkomst van ChatGPT wordt dat alleen maar erger. Minder geklets bij het koffiezetapparaat, meer tijd in overleg met een AI-assistent die je werk soepeltjes overneemt. Handig, zou je denken. Maar uit nieuw onderzoek blijkt: hoe vaker we samenwerken met kunstmatige intelligentie, hoe eenzamer we ons voelen.

Vier studies, uitgevoerd in de VS en drie Aziatische landen (Indonesië, Maleisië en Taiwan), laten zien dat werknemers die veel met AI werken zich opvallend vaker sociaal leeggezogen voelen. En dat gevoel verdwijnt niet zodra je de laptop dichtklapt.

Voor het onderzoek zijn bijna 800 mensen gevolgd, werkzaam in uiteenlopende vakgebieden zoals biomedische techniek, vastgoed, marketing en financiën. Ze gebruikten allemaal dagelijks AI-tools bij het uitvoeren van hun werk. En wat bleek: hoe meer iemand met AI werkte, hoe groter de behoefte aan échte menselijke connectie. Maar zelfs als ze probeerden die verbinding te zoeken, bijvoorbeeld door wat vaker contact te maken met collega’s, voelden ze zich nog steeds eenzaam.

De onderzoekers zagen ook een duidelijke link met klachten buiten werktijd: slecht slapen, meer drinken, minder motivatie. En het effect was extra sterk bij mensen met ‘hechtingsangst’, mensen die van nature erg gevoelig zijn voor afwijzing of zich snel verlaten voelen.

Als mens zijn we van nature sociale wezens. Ons brein is geëvolueerd in kleine groepen, waarin oogcontact, lichaamstaal en gezichtsuitdrukkingen cruciaal waren om te overleven. Als die signalen ontbreken, zoals bij het werken met AI, merkt ons lichaam dat feilloos op. Het systeem slaat alarm: ‘je bent alleen’. En die eenzaamheid kan zich op allerlei manieren uiten: niet alleen in verdriet of leegte, maar ook in stress, lichamelijke klachten of het gevoel dat alles je worst zal wezen.

Sommige mensen proberen die leegte op te vullen door meer te helpen of te verbinden met collega’s, iets wat volgens het onderzoek soms ook daadwerkelijk helpt. Maar anderen trekken zich juist verder terug. En dan ontstaat een gevaarlijke spiraal.

Wie al worstelt met sociale onzekerheid, bijvoorbeeld vanwege negatieve ervaringen in relaties of wie op jonge leeftijd te weinig emotionele veiligheid heeft ervaren, is extra kwetsbaar. Voor deze groep kan een werkdag met AI voelen als een dag zonder bestaansrecht: je bent er wel, maar niemand ‘ziet’ je echt. Geen bevestiging, geen wederkerigheid, alleen een systeem dat doet wat jij vraagt, maar verder niks teruggeeft.

Het antwoord ligt niet in nóg socialere AI, zoals een vriendelijke AI-avatar of een ‘praatgrage’ chatbot. Sterker nog: dat zou de boel alleen maar verwarrender maken. De oplossing is toch meer echte connectie met echte mensen.

Werkgevers kunnen bijvoorbeeld meer momenten van samenwerking inbouwen, of bewust ruimte maken voor informele uitwisseling. Als medewerker kun je proberen jezelf toe te staan dat je het lastig vindt en dat dat oké is. Erkennen dat je je eenzaam voelt, is vaak al een eerste stap naar herstel.

Bron: Psychology Today