Alle continenten op aarde worden langzaam van onder afgepeld. En dit is waarom

Het is een van die mysteries waar geologen al decennia over nadenken: hoe kan het dat sommige eilanden midden in de oceaan sporen dragen van een continent? Onderzoekers hebben daar het antwoord op gevonden: de continenten worden van onderaf “afgepeld” door uiterst trage, rollende mantelgolven.

Wanneer continenten uit elkaar scheuren, wordt de onderliggende, stroperige mantel onrustig. Die begint te rollen, te golven, niet zoals zeeën, maar als traag stromende, hete pudding op 150 tot 200 kilometer diepte.

Die mantelgolven schrapen de continenten van onderen open, alsof je met een kaasschaaf over oude korst gaat. De afgeschraapte stukjes gesteente reizen vervolgens meer dan 1000 kilometer mee richting de oceaanmantel. Daar verrijken ze het gesteente en voeden ze vulkanisme dat tientallen miljoenen jaren kan blijven doorsmeulen.

Zoals hoofdonderzoeker Thomas Gernon het verwoordt: “We weten al decennialang dat delen van de oceaanmantel vreemd ‘gecontamineerd’ lijken, alsof stukken oeroude continenten erin terecht zijn gekomen.”

Er waren al verklaringen in omloop: misschien waren sedimenten meegetrokken tijdens subductie of brachten mantelpluimen verrijkt materiaal omhoog. Maar die verklaringen passen niet bij alle gebieden. Sommige regio’s laten nauwelijks tekenen zien van gerecyclede korst of pluimen, terwijl de chemische verrijking er wél duidelijk is en ook nog afkomstig lijkt uit gesteenten van heel verschillende leeftijden.

De mantelgolven-theorie vult precies die gaten. Ze laat zien hoe het “afpellen” meteen begint zodra continenten breken én hoe lang het effect blijft na-ijlen. Geodynamicus Sascha Brune: “De mantel voelt de effecten van een continentale breuk nog lang nadat de continenten zelf zijn gescheiden.”

Een prachtig voorbeeld ligt in de Indische Oceaan: een keten van onderzeese vulkanen, waaronder Christmas Island. Ooit zat dit gebied vast aan het noordoosten van Australië. De vulkanische verrijking begon binnen 50 miljoen jaar na het uiteenvallen van Gondwana - precies volgens het model - en nam langzaam af zoals voorspeld.

Dezelfde mantelgolven blijken nóg twee geologische geheimen te onthullen: ze kunnen diamanten magma’s naar boven duwen en ze kunnen continenten onverwachts meer dan een kilometer omhoog tillen.

Het zijn processen die zo traag gaan dat we ze niet voelen, maar die wél bepalen hoe onze wereld eruitziet. De aarde schuift en rolt en heel soms neemt ze onderweg een stukje continent mee, om miljoenen jaren later ergens midden op de oceaan een vulkaan te voeden.

Bron: Science Alert