Je voert je taken keurig uit, haalt je deadlines, maar in je hoofd gebeurt er weinig. Steeds meer mensen werken in wat experts de ‘spookmodus’ noemen: je bent wel ingelogd, maar niet echt aanwezig.
Bij deze mentale afwezigheid voeren werknemers hun werk uit op de automatische piloot. Ze lijken gefocust, maar hun gedachten dwalen af naar andere dingen. In tegenstelling tot quiet quitting, waarbij mensen bewust precies doen wat van hen verwacht wordt, is de spookmodus onbewust. Je werkt door, maar zonder echte betrokkenheid of voldoening.
Uit onderzoek van het Top Employers Institute onder duizend Nederlandse werknemers blijkt dat vier op de tien meer uitdaging of afwisseling willen om te voorkomen dat ze in de spookmodus belanden. Ruim een derde geeft toe weleens te werken zonder mentaal aanwezig te zijn.
Ook opvallend: bijna een op de vijf doet soms alsof ze aan het werk zijn, maar scrolt in werkelijkheid door social media of bekijkt webshops. En 43 procent klikt weleens gedachteloos door e-mails of documenten zonder echt te lezen wat er staat.
Sommigen schakelen zelfs AI-tools in om standaardreacties te laten genereren, vooral jongeren onder de 35 jaar. Zo vermijden ze denkwerk, maar ook zingeving.
Geen luiheid, maar een alarmsignaal
Volgens directeur David Plink van het Top Employers Institute is de spookmodus geen teken van onwil. "Het is een signaal van verminderde motivatie of betrokkenheid. Zeker nu sommige taken met AI sneller kunnen, verlies je makkelijk zingeving.”
Hij vertelt in Metro dat hij dat zelf ook merkte: "Ik had een presentatie gemaakt met AI en kreeg daar allemaal complimenten voor. Het is niet dat je het niet moet doen, maar het geeft toch minder voldoening.”
Thuiswerken speelt volgens hem ook een rol. "Er is minder druk om zichtbaar te werken, dus je kunt makkelijker afdwalen. Ik blijf groot voorstander van thuiswerken, maar het vraagt wel om bewuste verbinding.”
Hoe voorkom je de spookmodus?
"Blijf met elkaar in contact,” adviseert Plink. "Dat kan online of door regelmatig even in te checken. Vraag hoe iemand zijn dag indeelt, niet om te controleren, maar uit interesse.”
Volgens hem is verveling het grootste risico. "Als iemand niet het gevoel heeft dat hij bijdraagt aan het bedrijf, is de kans op uitval groter dan bij te hard werken.”
Ook werknemers zelf hebben een taak, zegt hij. "Er is ook een eigen verantwoordelijkheid. Als je al weinig motivatie uit je werk haalt, helpt het niet om er ongefocust bij te zitten. Ga naar buiten, beweeg of zoek afwisseling. En als het structureel is: voer dat gesprek. Past dit werk nog wel bij je?”
Want één ding is zeker, aldus Plink: "Mensen zijn kuddedieren. We hebben verbinding nodig met ons werk, en met elkaar.”