PFAS-crisis in Nederland: Iedereen heeft 'Forever Chemicals' in het bloed

Nederland kampt met een stille gezondheidscrisis: iedereen in Nederland heeft verschillende soorten PFAS in het bloed, concludeert het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) na eigen onderzoek. Bij vrijwel alle mensen ligt de concentratie van de chemische stoffen boven de gezondheidskundige grenswaarde, die als veilige grens wordt beschouwd.

PFAS zijn chemische stoffen die niet afbreken in natuur of lichaam - daarom 'forever chemicals' genoemd. Ze zitten in anti-aanbakpannen, regenjassen, voedselverpakkingen en cosmetica, en hopen zich jarenlang op in ons lichaam.

Recent onderzoek toont dat alle onderzochte Nederlanders PFAS in hun bloed hebben, met gemiddeld 3,4 nanogram PFOA per milliliter bloedserum. Rond de 3M-fabriek in Zwijndrecht heeft bijna de helft (48%) concentraties boven de Europese veiligheidsnorm van 6,9 microgram per liter.

Het grootste gevaar? Onderdrukking van het immuunsysteem. PFAS zorgt ervoor dat:

Daarnaast verhoogt PFAS het risico op hoge cholesterol, lever- en nierproblemen, hormonale verstoringen en bepaalde kankersoorten.

Voedsel is de hoofdbron - drie keer meer dan drinkwater. Vis bevat bijzonder veel PFAS. Het RIVM concludeert dat Nederlanders te veel PFAS binnenkrijgen via voedsel en water.

De situatie is zeer zorgwekkend omdat deze stoffen nog jarenlang in onze leefomgeving blijven. Nederland werkt aan een EU-breed PFAS-verbod (mogelijk 2026), maar individuele blootstelling is momenteel moeilijk te vermijden.

Het RIVM adviseert om gevarieerd te eten en voedsel met hoge PFAS-concentraties te beperken. Een groot bloedonderzoek moet binnenkort meer duidelijkheid geven over regionale verschillen.

"Dat mensen meer PFAS in hun bloed hebben dan de gezondheidskundige grenswaarde, wil niet zeggen dat mensen meteen ziek worden door PFAS. Het betekent wel dat PFAS effect kan hebben in het lichaam. Het immuunsysteem kan bijvoorbeeld minder goed gaan werken", duidt het RIVM de resultaten. "De effecten zijn afhankelijk van de hoeveelheid PFAS, de duur van de blootstelling en iemands persoonlijke gezondheidssituatie."

Het is het eerste landelijke onderzoek naar de chemische stoffen in het bloed. "Met deze kennis kunnen we in de toekomst volgen of maatregelen om de blootstelling te verlagen effect hebben", legt het RIVM uit.

PFAS (per- en polyfluoralkylstoffen) zijn chemische stoffen die slecht afbreken en zich ophopen in het milieu en in organismen. Ze zijn vrijwel overal en zitten ook in lage concentraties in voedsel en drinkwater. De stoffen zijn door de industrie onder meer verwerkt in pannen, regenjassen en blusschuim.

Uit eerder onderzoek is bekend dat de stoffen onder meer effect kunnen hebben op de voortplanting en de ontwikkeling van het ongeboren kind. Ook kunnen PFAS-varianten "een effect hebben op cholesterol in het bloed, effecten op de lever geven en nier- en testiskanker veroorzaken", somt het RIVM op.

PFAS worden "heel langzaam" uit ons lichaam verwijderd, legt het RIVM uit. Daarom is een lagere blootstelling de enige echte oplossing om de waarden uiteindelijk te verlagen. "Vooral bedrijven en overheden kunnen maatregelen nemen, zodat mensen minder PFAS binnenkrijgen." Enkele varianten zijn verboden en in EU-verband wordt gewerkt aan een mogelijk totaalverbod.

Bij de helft van de volwassenen uit het onderzoek was de PFAS-hoeveelheid zeker vijf keer hoger dan de grenswaarde. Over de precieze effecten is veel onbekend. "De hoeveelheid PFAS in bloed geeft geen verklaring voor ziekte in het verleden en kan niet voorspellen of iemand ziek wordt in de toekomst", zeggen de onderzoekers. Individueel testen lijkt daarom weinig zinvol.