Acupunctuur is opnieuw populair, maar werkt het ook volgens de wetenschap?

De een zweert erbij om zijn rugpijn onder controle te houden, de ander slaapt weer als een roos na een flinke acupunctuursessie. Maar is er ook wetenschappelijk bewijs dat het werkt? Het korte antwoord: bij een paar specifieke klachten is er redelijk bewijs dat acupunctuur kan helpen, al zijn de effecten bescheiden en speelt placebo ook een rol.

Bij chronische pijn, zoals lage rugpijn, een zere nek, artrose en chronische hoofdpijn, laten grote meta-analyses zien dat acupunctuur beter scoort dan geen behandeling en iets beter dan neppe acupunctuur, die wetenschappers als controle gebruiken. De winst is klein tot middelgroot, maar wel echt meetbaar en houdt maanden aan.

Een ander gebied waar acupunctuur overtuigend presteert is misselijkheid na operaties: stimulatie van het polspunt P6 werkt in reviews ongeveer even goed als gangbare anti-misselijkheidsmiddelen. Dat is praktisch, zeker als je medicijnen wilt of moet vermijden.

De huidige richtlijnen bewegen mee met dat bewijs. De Britse zorgautoriteit NICE adviseert sinds 2021 om acupunctuur te overwegen bij chronische primaire pijn en noemt het al langer als optie ter preventie van spanningshoofdpijn. Dat is geen carte blanche voor elke klacht, wél een signaal dat de methode voor sommige pijnpatiënten zinvol kan zijn.

Maar daarnaast is er ook sprake van een placebo-effect. Zo werkt neppe acupunctuur - prikken met botte naaldjes of op andere punten - vaak opvallend goed: ritueel, verwachting en de intensieve setting beïnvloeden de pijnervaring en verbeteren het welzijn aanzienlijk. Tegelijkertijd blijft er in de beste studies meestal een (klein) specifiek effect van echte acupunctuur over. Kortom: het is allebei een beetje waar.

Wat acupunctuur niet is: een universele oplossing. Voor uiteenlopende indicaties waar vaak mee geadverteerd wordt (denk aan stoppen met roken, vruchtbaarheid of een 'detox') ontbreekt sterk, reproduceerbaar bewijs. Daar is meer en beter onderzoek voor nodig.

Dat gezegd hebbende kan acupunctuur een nuttige aanvulling zijn bij chronische pijn en postoperatieve misselijkheid. Verwacht geen wonderen, het kan een beetje verlichting bieden, waarbij ook placebo een rol speelt.

Acupunctuur is een eeuwenoude behandelwijze uit de traditionele Chinese geneeskunde. Het gaat ervan uit dat er levensenergie – ook wel qi genoemd – door ons lichaam stroomt via onzichtbare banen, de meridianen. Als die energiestroom wordt verstoord, kan dat volgens deze visie leiden tot klachten zoals pijn, stress of vermoeidheid.

Tijdens een behandeling plaatst de acupuncturist hele dunne naalden op specifieke punten in de huid. Dit zou de energiestroom herstellen en het lichaam helpen om in balans te komen. Hoewel de theorie uit de Chinese geneeskunde komt, wordt acupunctuur inmiddels wereldwijd toegepast, vaak als aanvulling op reguliere zorg.