Gehoorzaam en nieuwsgierig: hoe je hoog IQ bij je kind herkent

Je bent vast nieuwsgierig of jouw Olivia of Liam superslim is. Je denkt het uiteraard wel. Want bijna alle ouders denken dat van hun kinderen. Dat is schattig, maar meestal niet waar.

Mensen met een hoger IQ blijken minder agressief, minder geneigd tot stelen of vals spelen en houden zich vaker aan regels dan leeftijdsgenoten met een lager IQ. Andersom vertonen jongeren met een lager IQ juist meer antisociaal gedrag, zoals fysieke agressie, pesterijen en andere vormen van overlast.

Kinderen met een hoog IQ verrassen hun omgeving vaak al op baby- of peuterleeftijd, maar het gaat zelden om één magisch signaal; het is eerder een patroon van vroege ontwikkeling, opvallende nieuwsgierigheid en een soort “mentale honger” die niet te stillen lijkt.

Onderzoek bij “intellectueel begaafde” kinderen laat zien dat ze gemiddeld eerder dan leeftijdsgenoten hun zintuigen, motoriek en taal ontwikkelen. Ze lopen, praten en begrijpen complexe instructies vaak maanden vroeger, waardoor ze al heel jong zelfstandig de wereld kunnen verkennen en veel informatie opnemen. In longitudinale studies blijkt zelfs dat bepaalde vroege cognitieve reacties bij baby’s – zoals hoe snel ze nieuwe prikkels verwerken – later samenhangen met een hoger IQ op schoolleeftijd en in de volwassenheid.

Daarnaast vallen hoogbegaafde kinderen geregeld op doordat ze zich lang kunnen concentreren op onderwerpen die hen interesseren, terwijl ze zich in de klas juist kunnen vervelen bij herhaling of routinetaken. Sommige laten al vroeg een volwassen vocabulaire, een voorkeur voor oudere speelkameraadjes en een sterke rechtvaardigheidszin zien, inclusief heftige emoties als iets “oneerlijk” voelt.

Een grote longitudinale studie toont dat algemene cognitieve aanleg al vanaf de peuterjaren relatief stabiel is, maar pas richting de basisschool beter betrouwbaar te meten valt. De American Academy of Pediatrics adviseert daarom om vooral te kijken naar de combinatie van vroege signalen én de vraag of een kind zich zichtbaar onderprikkeld of ongelukkig voelt in de gewone schoolomgeving. Zoals een pediatrisch handboek het samenvat, zijn begaafde kinderen vooral kinderen met sterkere ontwikkelingsbehoeften: ze hebben meer uitdaging, diepgang en begrip nodig – niet alleen een label.