Vroeger sliepen mensen twee keer per nacht. Dat kun je ook nu nog merken

Word jij regelmatig wakker rond drie uur ’s nachts? Dat is eigenlijk helemaal niet gek. Wat wij tegenwoordig normaal slapen noemen, namelijk acht uur onafgebroken rust, is eigenlijk een vrij nieuw verschijnsel in de menselijke geschiedenis.

Eeuwenlang sliepen mensen in twee etappes: een eerste en een tweede slaap. Beide duurden een paar uur met daartussen een periode van rust en activiteit van ongeveer een uur. In oude dagboeken, brieven en literaire werken uit Europa, Azië en Afrika duiken talloze verwijzingen op naar die nachtelijke tussenfase. Mensen lazen of baden, praatten met familie of buren of gebruikten het moment voor intimiteit. Zelfs de Griekse dichter Homerus schreef al over “het uur dat de eerste slaap eindigt”.

De gewoonte om de nacht in twee delen te knippen verdween pas in de afgelopen paar eeuwen. De oorzaak? Licht. Eerst kwamen olielampen, daarna gasverlichting en tenslotte elektriciteit. Dankzij kunstlicht konden mensen langer wakker blijven en schoof het slaapritme op.

Ook biologisch veranderde er iets: licht onderdrukt melatonine, het hormoon dat ons slaperig maakt. Daardoor was het lichaam minder geneigd om halverwege de nacht wakker te worden. En met de komst van de industriële revolutie werd slapen in één blok zelfs de norm, fabrieksdiensten en vaste werktijden lieten weinig ruimte voor een nachtpauze.

Als wetenschappers mensen voor langere tijd in totale duisternis laten leven, dus zonder klokken of schermen, ontstaat dat oude ritme vanzelf weer. Deelnemers vallen vroeg in slaap, worden midden in de nacht even wakker en dommelen daarna opnieuw in. Ook in moderne gemeenschappen zonder elektriciteit, zoals bij landbouwers in Madagaskar, blijkt dat patroon nog steeds gebruikelijk.

Ons gevoel van tijd is bovendien niet altijd hetzelfde. Angst, verveling of duisternis kunnen de minuten eindeloos laten lijken, terwijl rust en afleiding ze juist verkorten. Wanneer je midden in de nacht wakker ligt zonder iets te doen, lijkt de tijd te kruipen.

Slaapexperts adviseren daarom om niet gefrustreerd te raken, maar uit bed te gaan na ongeveer twintig minuten wakker liggen. Doe iets rustigs bij zwak licht - lees, schrijf of luister zacht naar muziek - en ga terug naar bed als je je weer slaperig voelt.

En misschien helpt het om te onthouden: wakker worden in de nacht is niet per se een teken van slapeloosheid, maar een gevolg van hoe mensen altijd al hebben geslapen: in twee delen, met een moment van rustig wakker zijn tussendoor.

Bron: Science Alert