Wij zijn van nature agressief" Hoe de oermens omging met agressie

Voor de vroege mens was agressie niet alleen normaal, maar ook noodzakelijk voor overleving. Charles Darwin legde al in de 19e eeuw uit dat agressie een natuurlijke eigenschap was die mensen hielp om zich te verdedigen, voedsel te verzamelen en zich voort te planten. Het was letterlijk een kwestie van leven of dood.

De oermens gebruikte agressief gedrag voor verschillende doeleinden:

Wat opvallend is, is dat mensen zich anders ontwikkelden dan hun naaste verwanten. Chimpansees, die genetisch heel dicht bij ons staan, zijn bijvoorbeeld veel gewelddadiger in hun dagelijks leven. Ze vallen regelmatig groepsgenoten aan, doden baby's van andere vrouwtjes, en gaan op georganiseerde 'patrouilles' om buurgroepen aan te vallen.

Bonobo's daarentegen, onze andere naaste verwant, kozen een heel andere weg. Bij hen vormen vrouwtjes sterke coalities die mannelijk geweld in toom houden. Ze lossen conflicten vaak op door seks en sociale binding, waardoor hun samenleving veel vreedzamer is.

Volgens biologisch antropoloog Richard Wrangham doorliep de mens een uniek proces van 'zelfdomesticatie'. Dit betekent dat onze voorouders zichzelf tam maakten, net zoals we later dieren zouden temmen. Dit gebeurde door:

Selectie tegen agressie: Groepen die te gewelddadige individuen hadden, elimineerden deze vaak uit hun gemeenschap. Soms gebeurde dit zelfs door groepsmoord op chronisch gewelddadige personen.

Vrouwelijke keuze: Vrouwen kozen waarschijnlijk voor minder agressieve partners, waardoor gewelddadige eigenschappen minder werden doorgegeven aan de volgende generatie.

Samenwerking werd beloond: Groepen die beter samenwerkten, hadden meer kans om te overleven en zich voort te planten.

Een belangrijke doorbraak was het beheersen van vuur, mogelijk al 2 miljoen jaar geleden. Dit veranderde alles voor de vroege mens. Vuur maakte niet alleen voedsel veiliger en voedzamer, maar verlengde ook de dag tot in de nacht.

Rond het kampvuur ontstonden gesprekken en verhalen die cruciaal waren voor de ontwikkeling van taal. Deze communicatie maakte het mogelijk om conflicten op te lossen zonder geweld, plannen te maken, en sociale regels af te spreken.

Paradoxaal genoeg leidde het temmen van dagelijkse agressie tot een nieuwe vorm van geweld: georganiseerde, geplande aanvallen. Omdat mensen leerden samenwerken en communiceren, konden ze ook beter plannen maken om vijanden uit te schakelen. Dit verklaart waarom mensen zowel de meest coöperatieve als de meest destructieve soort op aarde kunnen zijn.

Het verhaal van hoe de oermens omging met agressie laat zien dat geweld en samenwerking twee kanten van dezelfde medaille zijn. Onze voorouders leerden hun impulsen te beheersen en samen te werken, maar behielden ook de capaciteit voor strategisch geweld wanneer dat nodig was.

Deze evolutionaire erfenis zien we nog steeds terug in ons gedrag vandaag de dag. We zijn van nature geneigd om samen te werken en empathie te tonen, maar kunnen ook extreem gewelddadig zijn wanneer we ons bedreigd voelen of wanneer we anderen als 'vijanden' zien.