Populistische partijen leiden peilingen in Frankrijk, Engeland en Duitsland. Waarom?

Voor het eerst staan populistische en extreemrechtse partijen bovenaan in de peilingen in zowel het Verenigd Koninkrijk (VK), Frankrijk als Duitsland. Dit kenmerkt een opvallende verschuiving in het politieke landschap van Europa en weerspiegelt een groeiende onvrede onder brede lagen van de bevolking na jaren van hoge immigratie en aanhoudende inflatie, schrijft de Wall Street Journal

In Frankrijk leidt de Rassemblement National van Marine Le Pen en haar jonge protégé Jordan Bardella consequent de peilingen. Uit onderzoek blijkt dat hun populariteit groter is dan die van traditionele partijen, met als belangrijkste thema’s immigratie en de impact van grote moslimgemeenschappen op seculiere Franse waarden en de levensstandaard van de middenklasse. Ondanks deze electorale voorsprong zijn ze nog niet aan de macht, maar het politieke toneel is instabieler dan ooit, met dreigende regeringscrises en moeilijke coalitievormingen.

In het VK is de populistische partij Reform UK, geleid door Nigel Farage, sterk gegroeid. Voor het eerst domineert deze partij samen met Labour de peilingen, waarbij het traditionele politieke duopolie onder druk staat. Dit komt mede door de enorme toename van legale en illegale immigratie: tussen 2021 en 2024 kwamen er circa 4,5 miljoen mensen naar het VK, zowel uit Europa als uit landen als India, Nigeria en China. Illegale overtochten over het Kanaal blijven stijgen, met grote druk op het opvangsysteem en het politieke bestuur van premier Keir Starmer, die campagne voerde om het aantal migranten te verminderen.

Duitsland kent een vergelijkbaar beeld. Hier heeft de Alternatief für Deutschland (AfD) de leiding genomen in de peilingen, soms nek aan nek met de centrumrechtse CDU. De opkomst van de AfD valt op omdat het aantal nieuwe immigranten onder de huidige regering is gedaald door strengere grenscontroles, maar de politieke spanning blijft groeien. Ook hier is de economische situatie belangrijk: Europa zit in een periode van stagnatie en magere groei, waardoor de Sociaaldemocratische regering te maken heeft met ontevredenheid onder burgers die het gevoel hebben dat hun inkomenspositie achteruitgaat.

De oorzaken voor deze ontwikkelingen zijn divers maar grotendeels eenduidig: kiezers maken zich zorgen over immigratie en de samenhang in hun samenleving, terwijl hun koopkracht onder druk staat door langdurige inflatie en economische stilstand. Vooral op het platteland, in kleine steden en onder groepen die zich door de traditionele elites genegeerd voelen, groeit het wantrouwen en de boosheid.

Politieke analisten wijzen erop dat, als regeringen geen antwoord weten te geven op de grieven van deze groepen, het huidige politieke landschap alleen maar instabieler zal worden. De opkomst van populistische partijen leidt tot scherpere debatten, meer polarisatie en een verslechterd vertrouwen in de traditionele politiek. Daardoor dreigen de regeringen in onder andere Frankrijk, Duitsland en het VK steeds moeilijker bestuurbaar te worden, met mogelijk langdurige gevolgen voor de koers van Europa als geheel.